Prestijli bilim dergilerinden biri olan “Scientific American” dergisini okurken (Ekim 2015 sayısı, s.19) bir yazıya denk geldim. Yazının başlığı ilginç: “Anne!… Seni yiyebilir miyim?” (Mother, May I…Eat You?) Yazıyı okuduktan sonra evrim teorisine dair birkaç mesele ön plana çıktı. Bunu sayfamızda paylaşalım istedik.

Makalenin konusu bir örümcek. Örümcek cinsinin telaffuzu biraz zor: Stegodyphus lineatus. Bu örümcek cinsi, Avrupa’dan Tacikistan’a kadar olan coğrafyada yaşayan, kadife gövdeli bir örümcek. Boyutları 12-15 mm arasında değişiklik gösteriyor. Genellikle az dikenli çalı çırpı üzerinde 30 cm çapında ağ örüyor. Buraya kadar olan bilgiler sıradan örümcekler ile hemen hemen aynıdır. Fakat bu örümceği diğer canlılardan ayıran bir özelliği var.

Annelerin ne kadar fedakâr olduklarını hepimiz biliriz. Bu örümceğin de anne olanları fedakârdır. Ama biraz fazla fedakâr. Niye mi?

Kendisini yavrularına yem ediyor. “Journal of Arachnology“ dergisinin araştırmasına göre, anne örümcek yumurtalarını bırakır bırakmaz, yavrularının kendisini kolaylıkla yiyebilmesi için doku ve organlarını küçültmeye başlıyor.  Örümcek yavrularının yumurtadan çıkma süresi ise 30 gün. Yavrular yumurtalarından çıktığında anne örümcek tam yavrularını beslenebileceği ebatta oluyor. Hebrew Üniversitesinde araştırmalar yapan bilim adamı Mor Salomon, “durumun gerçekten şaşırtıcı olduğunu, anne örümceğin sanki geleceği görüyormuş gibi bu süreç için hazırlıklar yaptığını” ifade ediyor. Anne örümceğin “kendi bedenini yavrularına feda etme davranışı” nesilden nesile devam ediyor. Yani yavrular annelerinden “fedakârlık, kendi bedenlerini yavrularına yem etme davranışını” öğrenmeden, tecrübe etmeden aynı fedakârlığı kendi yavrularına yapıyorlar.

Akıldaki Soru İşaretleri

Evrim teorisinin en temel prensibine göre canlılar doğada her zaman mücadele içerisindedir. Bu mücadelede güçlü olan hayatta kalır. Hayatta kalabilenler evrimleşirler. 

Madem canlılar acımasız şartlarda devamlı güç mücadelesi içerisindedirler ve güçlü olan hayatta kalır, güçsüzler evrimleşemez; bu örümcek daha yavruları doğmadan kendini ölüme hazırlaması ve kendi hayatını yavrularına feda etmesi ne anlama geliyor? Oysa kendini feda etmemesi gerekirdi!

Örümcek yavruları, “kendini yavruları için feda etme” davranışını annesinden öğrenememektedir. Çünkü anneleri, yavruları yumurtadan çıktıktan kısa bir süre sonra ölmektedir. Yavru örümcekler olgunlaştıklarında anneleri gibi bedenlerindeki doku ve organları kendi yavrularının yiyebileceği boyutlara getirme işlemini ve zamanlamasını ve en önemlisi bu “olağanüstü fedakarlık” davranışını kimden öğrenmektedirler?

Fatih Buğra SARPER